Tarihi  Kent

Marmaris’te kentleşme, kale çevresinde gelişti ve giderek yaygınlaştı.
Bugün Beldibi ve Armutalan sırtlarından denize ve İçmeler’e kadar çok geniş bir alana dağılan Marmaris’in Kale, iskele ve marina ile sınırlanmış bölümü, tarih kent merkezi olarak adlandırılıyor.
Bu bölgedeki tarihi yapıların tamamı 16.-20. yy’a, Osmanlı dönemine ait. Kale çevresindeki tarihi yapılar olduğu gibi korunmuş ve restore edilmiş. Büyük bölümü restoran, bar, alışveriş merkezi olarak kullanılıyor. Konut kullanımı da var ama çok az. Sokaklar dar, ahşap yapılar çıkmalı; tıpkı diğer Osmanlı kentlerinde olduğu gibi.

Marmaris Kalesi ve müzesi
Yat Limanı arkasında yüksek bir noktada yer alan Marmaris Kalesi’nin yapımından söz eden tek yazılı kaynak, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi. 17. yüzyılda Muğla çevresini gezen Evliya Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi öncesinde, kalenin yaptırılması için emir verdiğinden ve kalenin sefer sırasında askeri üs olarak kullanıldığından söz ediyor. Evliya seyahatnamesinde “Kalenin ana kaya üzerine dört tabyalı olarak inşa edildiğini, düzgün taşlardan örülmüş 400 ayak duvarı olduğunu, giriş kapısı üstünde bir kitabe, içerde dizdar, imam, kayyum ve nöbetçiler için birer oda bulunduğu”nu söylüyor. Kimi kaynaklar ise, Kanuni’nin kaleyi Rodos seferi dönüşünde yaptırdığını belirtiyor.
Birinci Dünya Savaşı’nda körfeze giren Fransız savaş gemilerinin topçu ateşiyle büyük bölümü yıkılan kalenin içi, Cumhuriyet öncesinden başlayarak 1970’li yıllara kadar iskan edilmiş. Yakın zamana kadar 18 konut varlığını sürdürmüş.
Marmaris Kalesi 1980-1990 yılları arasında restore edildi ve 1991 yılında Marmaris Müzesi olarak hizmete açıldı. Toplam yedi kapalı mekânı bulunuyor. Beşik tonozlu giriş mekânı iç bahçeye açılıyor. Avluda sağda ve solda yer alan merdivenler surlara çıkışı sağlıyor. Surlardan çevreyi seyretmek ve fotoğraflamak keyifli.
Bahçeden girişi olan kapalı mekânlardan ikisi arkeoloji salonu olarak düzenlenmiş. Bu salonlarda ve bahçede bölgeden toplanan taş eserler, Hellenistik, Roma ve Bizans çağlarına ait amforalar ile Knidos, Burgaz, Hisarönü kazılarında açığa çıkarılan pişmiş topraktan yapılmış kandiller, şişeler, figürinler, çeşitli kaplar, cam eserler, ok uçları, sikkeler ve süs eşyaları sergileniyor. Etnografya salonunda ise, Osmanlı Dönemi sonuna tarihlenen günlük yaşamla ilgili dokuma, halı, kilim, mobilya, bakır mutfak eşyaları, silahlar ve süs eşyaları sergileniyor. Diğer mekânlar sanat galerisi, büro ve depo olarak kullanılıyor.
Müze, turizm sezonu süresince, pazartesi günleri dışında her gün 08.30-12.00 ve 13.00-17.30 saatleri arasında ziyarete açık. (Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı)

Hafza Sultan Kervansarayı
Kentteki diğer bir Osmanlı yapısı da Hafza Sultan Kervansarayıdır. Üzerindeki yazıttan 1545 yılında yapıldığı anlaşılıyor. Kaleyle eş zamanlı. Üzeri kemerlerle örtülü Kervansaray, kaleye çıkan dar ve basamaklı sokağın hemen girişindedir. Kervansaray’ın 7 küçük ve bir büyük odası  günümüzde özel mülkiyette olup turistik eşya ve hediyelik satan dükkanlar ile kafe-barlara tahsis edilmiş.

Bedesten
Çarşı içindeki Tarihi Bedesten ise, eskiden olduğu gibi bugün de alışveriş merkezi olma özelliğini sürdürüyor. Alışverişi yapanlar ve satılan ürünler değişmiş sadece, her şey turistik olmuş.  Bedesten aslına uygun olarak restore edilmiş.  Ortaya üç katlı yekpare mermer havuz konmuş. 32 dükkan ve nargile ve Türk kahvesiyle her kesimden ziyaretçinin ilgisini çeken bir kafe yer alıyor.

İyilik Kayalıkları Arkeoloji Parkı
Marmaris yeni bir parka kavuştu. Bir arkeoloji parkı bu. Marmaris şehir merkezinde, İyilik Kayalıkları olarak bilinen 8 bin 342 metrekarelik alan ile tepe eteğindeki 2 bin 100 metrekarelik alan 1. derece SİT alanı kapsamına alındı ve İyilik Kayalıkları Arkeoloji Parkı olarak ziyarete açıldı. Parkta MÖ 4. yy’a ait olduğu belirlenen arkeolojik kalıntılar sergileniyor.

Marmaris yakın çevresinde Osmanlı dönemine tarihlenen başka eserler de var. Kemeraltı Mahallesi’ndeki İbrahim Ağa Camisi 1789’da, Muğla yolunun 10. km’sindeki Taşhan ve 1993 yılında selde yıkılan Kemerli Köprü ise 1552’de yapılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos seferine çıkmadan önce ziyaret ettiği kehanetleriyle ünlü Sarıana’nın türbesi aynı adlı mahallededir. Rivayete göre Rodos seferine hazırlanan koca Osmanlı ordusunun bütün askerleri Sarıana’nın tek ineğinin sütüyle kahvaltı yapmış.

İskele ve yat limanı çevresinde
Marmaris Netsel Marina Güney Ege’nin en büyük ve modern yat limanıdır. 720 yat kapasiteli marinada, yatlara her türlü servis verilmektedir. Marina ile çarşı arasındaki Belediye rıhtımına ise Mavi Yolculuk ve günübirlik gezi tekneleri bağlanırlar.
Yat limanından Değirmençayı Deresi’ni takip ederek içeri yöneldiğinizde barlar sokağına çıkacaksınız. Her türlü müzik zevkine hitap eden barlar sağlı sollu bu sokakta sıralanır.
Çoğu eski Marmaris evlerinin restorasyonuyla dönüştürülmüştür bugünkü işlevlerine.Yüksek duvarlarla çevrili eğlence kompleksleri de açılmıştır bu bölgede son yıllarda. Eğlence sabahın ilk ışıklarına kadar sürer.
Rıhtım boyunca sıralanan bar ve lokantalar ise günbatımı öncesinde dolmaya başlar. Rıhtıma paralel ve dik inen sokaklar Marmaris’in gece yaşamının en renkli noktasını oluştururlar. Müziğin ve eğlencenin her türü vardır.
Eski kent devasa bir alışveriş merkezi gibidir. Araç trafiğine kapalı, üstü tentelerle örtülü sokaklara sıralanmış dükkanlar ve tezgahlar çok renkli bir görüntü oluştururlar. Alışveriş niyetiniz olmasa bile, bu sokaklarda dolaşmaktan keyif alacaksınız.
Pazar yerleri
Marmaris’in her yanı çarşı pazar ama, geleneksel pazar arayanlar için bölgenin en büyük pazarı her Perşembe Marmaris Belediyesi’nin modern pazar binasında kuruluyor. Aynı binada Pazar günleri de tezgahlar daha küçük çaplı açılıyor. Ayrıca İçmeler’de Çarşamba, Armutalan’da Perşembe, Beldibi’nde ise Pazar günleri geleneksel pazarlar hem yerli halkın hem de turistlerin büyük ilgisiyle karşılanıyor.  Marmaris’in ünlü çam balı, yöresel el işi halı-kilim-dokuma ürünleri, her çeşit baharat ve şifalı otlar, hediyelikler satılıyor pazar yerlerinde.

Günnücek, Yalancı Boğaz  ve Cennet Adası (Yıldız Adası/Nimara)
Marmaris’in yaz sıcağından bunalırsanız Netsel Marina’yı geçip, Günnücek piknik alanına gidebilirsiniz. Parfümcülükte kullanılan sığla yağının sağlandığı günlük ağaçları arasında yazın suyu çok azalan bir dere de bulunmaktadır. Piknik alanı orman idaresi tarafından düzenlenmiştir. Plaj ve kamp alanından yararlanabilirsiniz.
Günlük (Sığla) Ağacı
Dünya’da yalnızca Anadolu’nun belli bir yöresinde, Marmaris, Köyceğiz, Fethiye ve Milas’ta yabani olarak saf halde ya da başka ağaçlarla karışık ormanlar oluşturarak yetişen günlük ağacından  eczacılıkta, parfüm ve kozmetik sanayiinde kullanılan sığla yağı elde edilir. Sığla yağı esmer gri renkli, bal kıvamında, hoş kokulu ve acımsı tadı olan bir maddedir. Bileşiminde uçucu yağ, reçine ve sinnamik asit bulunur. Yara iyileştirici, asalak öldürücü ve balgam söktürücü etkilere sahiptir. Merhem ya da yakı halinde uyuz gibi bazı deri hastalıklarının  tedavisinde kullanılır. Çok eski çağlardan beri bilinen bu yağ eski Mısır’da  mumyalama işlerinde kullanılıyordu.
Nasıl elde edilir?
Balsam kıvamındaki sığla yağı ağacın gövdesine açılan yarıklardan dışarı sızar. Akan sıvı kabukla birlikte kazınarak alınır. Kazınarak alınan bu kabuklar su dolu bir kazanda kaynatıldıktan sonra  etrafında delikler olan silindir şeklindeki bir kovana doldurulup mengeneyle sıkılır. Bu işlemle sığla yağı kabuktan ayrılıp depolanacağı  bölüme akar. Geriye kalan yağı alınmış kabuklar kurutulduktan sonra ‘günlük’ yada ‘buhur’ adıyla tütsü olarak kullanılır.
Günümüzde Marmaris’te günlük ağacından sığla yağı çıkaran tek bir kişi var. O da 57 yıldır bu işle uğraşan 73 yaşındaki İsmet Baka. 16 yaşında bu işe başladığı dönemde 200 kişinin çalıştığını ve yılda 150 ton sığla yağı elde edildiğini anlatan İsmet Baka “Bu iş artık bitti. Kala kala bir ben  kaldım, daha kaç yıl yaparım bilinmez. Bir yılın emeği toplam 200 kilo yağ’’ diyor.

Aktaş 
Sahilden Yalancı Boğaz’a giden yolun 3. km’sinde ufak bir yerleşim alanıdır. Kuzey yönü ormanlık tepelerle çevrili, gürültüden uzak, sakin bir köşedir. Plajının kumu incedir. Marmaris’in gece manzarasının en güzel göründüğü yerlerden biridir. Adını deniz kenarındaki yüksek bir ak kayadan almıştır. Kalınabilecek birkaç motel vardır.

Adaağzı 
Aktaş’tan devam eden yol 2 km. sonra Adaağzı’ndan geçer. Burası yeni bir yerleşim alanı olma yolundadır. Marmaris koyunun deniz sporlarına uygun bir köşesidir.
Yalancı Boğaz
Marmaris’ten bakınca boğaz gibi görünen (merkeze 8 km) ve halk arasında Yalancı Boğaz olarak tanımlanan 800 metre uzunluğundaki doğal set, Nimara Yarımadası’nı (Cennet veya Yıldız adası) karaya bağlar. Bu set yat limanı ve çekek yeri olarak hizmet veren işletmeleri barındırır aynı zamanda.

Cennet Adası (Nimara yarımadası/Yıldız Adası)
Ada olarak bilinen ama aslında yarımada olan Cennet Adası (Nimara yarımadası) Marmaris’in karşısında boylu boyunca uzanır. Yarımada günübirlik teknelerin uğrak yerlerinden birisidir. Her sabah Marmaris’ten kalkan tekneler gidişte ya da dönüşte uğrarlar Cennet Adası’na. Bütün gün boyunca kalanlar da vardır.
Ama dilerseniz, kent merkezine 8 km uzaklıktaki Yalancı Boğaz’a kadar minibüs ya da aracınızla gidip yürüyerek Cennet Adası’na çıkabilirsiniz. Patika yollar kent kalabalığından uzakta ve doğayla başbaşa ideal bir yürüyüş güzergahı oluşturur. Manzara çok güzeldir. Teknelerin yanaştığı iskele çevresinde çardak lokantalar ve kafeler vardır.
Adada az bilinen  ilginç bir mağara bulunuyor. Yalancı Boğaz’ı geçip Cennet Adası’na girildiğinde başlayan orman yolu, sağa ve sola olmak üzere ikiye ayrılıyor. Sola ayrılan yolda bir kilometre ilerlendiğinde henüz adı bile olmayan mağaranın yakınına ulaşılıyor. Mağarayı bulabilmek için kesinlikle bir rehbere ihtiyaç var çünkü  herhangi bir işaret yok. Mağaraya önce tırmanarak sonra çalılıklar arasında güçlükle yürüyerek  ulaştığınızda  karşılaştığınız manzara sizi büyüleyebilir. Mağara galerisi oldukça geniş ve gözalıcı sarkıt ve dikitlerle dolu.

Armutalan
Marmaris’in hemen yanıbaşında, yeni otel, lokanta, oyun ve spor alanları ve eğlence yerleriyle gelişen turizm merkezidir Armutalan. Adını bir zamanlar bol olan armut ağaçlarından almış. Ulaşım çok kolay. Minibüsler düzenli sefer yapıyor. Ormanla çevrili belde, temizliği, sesizliği ve iyi çevre düzeniyle ziyaretçileri ve yerli-yabancı Marmaris tutkunlarını çekiyor kendisine.
Yeni yürüyüş yolunun bir bölümü Armutalan orman alanı içinde yer alıyor. Yürümek, bisiklete binmek, köpekle gezinti yapmak  için  gerekli alan ve parkur düzenlemesi yapıldı. Orman derinliklerinde keşif turu düzenlemek size kalmış. Kaya tırmanışı meraklıları için de uygun kayalık alana sahip.

Beldibi 
Marmaris’e girerken sağda, vadi boyunca uzanan, eski ama son yıllarda artan yapılaşmayla hızla büyüyen bir beldedir. Antik Physkos kenti de hemen bitişiğinde, Asar Tepesi’ndedir. Tüm Marmaris çevresinde olduğu gibi burası da ormanlık tepelerle çevrili bir doğanın içindedir. 1995’li yıllara kadar sebzecilik ve meyvecilikle geçinen köy hızla gelişerek konut alanına dönüşmüştür. Merkeze uzaklığı bir kilometredir. Nüfusu 6 bin kadardır.

İçmeler 
Marmaris’in eğlencesinden yararlanıp ta güniçini ve uyuma saatlerini daha sakin geçirmek isteyenler için hemen yakında ayrı bir turizm merkezi olarak gelişen bir yer var: İçmeler. Çok sayıda otel bulunmasına rağmen, yapılan çevre düzenlemesiyle yeşili ve çiçeği bol, yürüyüş yolları geniş, plajı her zaman temiz bir beldedir İçmeler. Beldenin girişindeki park botanik bahçesi gibidir. İçmeler’i ortadan kesen dere yapılan düzenlemeyle beldeye güzel bir hava katmıştır. Derenin iki yakası hediyelik eşya satıcıları, elişi sergileriyle renkli ve canlıdır.
Yeme, içme ve eğlence açısından da çok zengin seçeneklere sahiptir İçmeler. Daha fazlasını isteyenler için Marmaris birkaç adım ötededir. Marmaris – İçmeler arasında çok sık taşıt bulunuyor. Ayrıca kıyı boyunca Marmaris’e uzanan yürüyüş yolu, olağanüstü bir manzara eşliğinde yürüme olanağı sağlar.
İçmeler’in eskiden şifalı içmeleri varmış, şimdi boşuna aramayın ve pet şişedeki sularla yetinin. İçmeler plajı denize girmek ve su sporundan yararlanmak için çok uygundur.
Aşırı yapılaşmaya ve kalabalığa rağmen plajı ve deniz suyu temiz kalabilmiş. Ama daha temiz deniz ve daha az kalabalık isterseniz, tekne turlarına katılıp çevre koylara gitmelisiniz.
Modern ile geleneksel yapı İçmeler’de bir aradadır. Sahilin hemen arkasında, yürüme mesafesindeki köyiçi ve daha ilerideki kanyonun girişindeki tesisler doğa ve eski köy yaşamı tutkunları içindir.

Çevreye tekne turları
Marmaris’te günü geçirmenin en keyifli yollarından biri, tekne turlarına katılmaktır. Çarşı içinde ana iskeleden ve Marmaris’in değişik yerlerinden kalkan irili ufaklı yüzlerce tekne hergün tıka basa doluyor ve çevredeki adalara, koylara günübirlik turlar düzenliyor. Marmaris’in karşısındaki Cennet adası (Nimara/Yıldız), Bedir adası, Turunç, Kumlubük, Çiftlik, Fosforlu Mağara en popüler uğrak yerleri arasında. Yüzme molaları ve balık ziyafeti bu turların olmazsa olmazı. Geceleri de “mehtap turları” düzenleniyor. Kimi tekneler uğranılan yerlerde lokantalarla anlaşıyor, kimileri de teknede yemek servisi veriyor. Teknede eğlence de unutulmuyor.
Marmaris’ten daha uzun günübirlik turlar da düzenleniyor. Devasa teknelerle yapılan bu turların uğrak yerleri arasında Ekincik ve Dalyan da bulunuyor.
Gökova, Sömbeki ve Hisarönü Körfezi’ndeki koy ve adalara da tekne turları yapılıyor. Sömbeki körfezi için Bozburun’a, Selimiye’ye ve Orhaniye’ye, Hisarönü körfezi için Hisarönü Köyü sahiline, Gökova körfezi için de Çamlı iskelesine gitmek gerekiyor. Seyahat acentaları Gökova, Sedir Adası ve koy turlarını Marmaris’ten Çamlı iskelesine transferler, tekne organizasyonu ve yemek dahil günübirlik olarak organize ediyorlar.

Marmaris’ten Günübirlik bir alternatif: Rodos
Marmaris’e gelmişken, bir gününüzü Rodos’a ayırabilirsiniz. Türk vatandaşlar için günübirlik Rodos ziyaretlerinde yurtdışı çıkış harcı ödenmesi de gerekmiyor.
Yazın hergün Marmaris Marina’dan Rodos’a  katamaran tipi tekneler çalışıyor. Marmaris’ten Rodos’a saat 09.00 ve 16.00’da seferler var. Bu seferlerin karşılıkları ise saat 08.00 ve 16.30’da.
Seyahat acentalarının günübirlik Rodos turlarına da katılabilirsiniz.